Ik vraag dus ik ben #6.1 — Vlees eten is ethisch wanneer…

9 min readJul 22, 2020

Zjef Van Acker — ik vraag dus ik ben # 6.1 — vlees eten is ethisch wanneer…

Wat was er eerst, de vraag of de gedachte?

In “ik vraag, dus ik ben” laat ik mijn nieuwsgierigheid los op interessante vragen aan mezelf en de wereld. Met deze vragen komen natuurlijk ook gedachten en intuïties, de bouwstenen van antwoorden op de vragen. Zie jij missende bouwstenen? Of onderneem jij actie rond deze onderwerpen? Laat het weten!

Vragen staat vrij, antwoorden ook!

Vlees eten is ethisch wanneer…

Super bedankt aan iedereen die de tijd heeft genomen om het vorig artikel te lezen en de vragen te beantwoorden. 61 mensen hebben officieel antwoord gegeven op vraag #6.0 — “Wanneer is vlees eten ethisch?” (Jawel — zeer toevallig 61 mensen voor stuk 6.1).

We gaan in deze post niet op zoek naar de absolute waarheid, we gaan pluralistisch op zoek naar de meest werkbare en interessantste visies. En we onderzoeken ook welke visie de meeste aanhangers heeft.

Vooraleer we daarin vliegen, laten we eerst eens een overzicht bekijken van de eetgewoonten van de mensen die de enquête hebben ingevuld.

*(plantbased eten en vegan eten zitten per ongeluk in twee groepen maar horen samen. Dit komt omdat ik midden in het afnemen van de enquête de naam heb veranderd).*

55.7% van de respondenten eet geen vlees of neemt zelf niet het initiatief om vlees te eten. 44.3% van de invullers zijn mensen die bewust vlees eten. De respondenten kwamen vooral uit mijn persoonlijke kring en een twee facebook groepen: Vegans of Belgium en de Oikos-denktank-groep. Dus we kunnen deze resultaten niet zomaar doortrekken naar de rest van de maatschappij.

De ethiek van onze respondenten rond het eten van vlees toont de volgende verdeling:

49.2% vindt het niet ethisch om dieren te doden. 29.5% vindt dat dieren doden moet kunnen als er gestreefd wordt naar zo weinig mogelijk leed, én fantastisch dat er toch 1 iemand was die gewoon van overtuigd is dat wij als top-soort alles moeten kunnen doen. De groep “volledig andere visies (19.7%) bespreek ik kort hieronder.

De meest interessante “andere” visies van de respondenten

Vanuit mijn beleving (waarbij mijn persoonlijke ethiek zich louter ten opzichte van mijn eigen soort ontvouwt) is eten van vlees altijd ethisch zolang daarmee geen andere mensen geschaad worden. Rechtstreeks gebeurt dit vrijwel nooit, maar onrechtstreeks bijna altijd. Omdat het kweken van vlees veel (landbouw)ruimte inneemt, wat maakt dat voedsel onbetaalbaar wordt voor bepaalde groepen mensen. Of waardoor het zoet water te snel verbruikt wordt, of waardoor de bodem degenereert.

Zjef: Dit kan ik volledig begrijpen. Het is ethisch wanneer het duurzaam is voor de menselijke maatschappij. En in dit geval is het duurzaam wanneer we de aardse ecosystemen in balans kunnen houden

Persoon 1: Het probleem ligt hem voornamelijk in de massa-industrie. Het gaat hier niet meer om het “take what you need” principe. Met alle ecologische gevolgen.
Persoon 2: Oerbossen worden vernield voor ons vleesje — dat vind ik verschrikkelijk.

Zjef: Hier kan ik me ook volledig in vinden. Zonder natuur of zonder ecosystemen is ons leven niet mogelijk. En eigenlijk is het hoog tijd om dit economisch in rekening te brengen.

Laten we niet vergeten dat het eten van vlees in België rechtstreeks bijdraagt aan de branden in het Amazonewoud. Om alle vee in België te voederen hebben we niet genoeg aan de Belgische landbouwgrond. We hebben een stuk Amazonewoud nodig ter grote van West-Vlaanderen om alle veevoeder te kweken(Image by Ria Sopala from Pixabay)

In bepaalde delen van de wereld is het erg moeilijk om gewassen te groeien in de grond en/of om voedsel te importeren. In die gevallen zijn mensen voornamelijk aangewezen op dierlijke voedingsstoffen, afkomstig van vee. In die context kan het.

Zjef: Ook hier kan ik me in vinden. Alhoewel ik wel wat regeneratieve en hoogtechnologische landbouwmethoden ken die ook dat zouden kunnen veranderen.

Ik vind het ethisch dieren te doden en te gebruiken als voedsel wanneer er geen andere voedingsbron voor handen is. (Heel extreme situaties dus)

Zjef: En ik zou daar nog een quote van Wim Hof bijzwieren: “Leef als een vegetariër als alles om de hoek te koop is, maar jaag op wild als het niet anders kan”. Wie Wim Hof kent begrijpt dat dit ter training van de geest en het lichaam is.

je bent te gast bij vreemden in een ver land en er wordt bij de maaltijd vlees geserveerd van een dier dat als “eerbetoon” aan de gast werd geslacht. Dit kan je niet weigeren, anders ben je de verwaande westerling.

Zjef: Dit heb ik ook al tweemaal meegemaakt, en ik volg je daar volledig in.

In 2011 was ik op bezoek bij deze fantastische familie in Kiambere, een zeer arme streek in Kenia. Zoals iedereen in de streek kweekten zij veel van hun eigen voeding en hadden ze ook wat vee. Als lunch aten we een maaltijd met één van hun vers-geslachte kippen.

Vitamine B12

Zjef: Dit is een interessante visie aangezien er hier een serieuze misvatting heerst.

B12 wordt namelijk geproduceerd door bodembacteriën. Wij (en dieren) krijgen dit dus binnen dankzij de planten die uit de bodem komen (wortels en salade) en ook door andere dieren op te eten die een B12 accumulatie hebben.

De reden waarom velen te weinig B12 hebben is omdat onze bodem-groenten te proper zijn én omdat pesticiden en grondbewerking het bodemleven doden. Dit geldt ook voor het vee (heel wat vee komt zelfs nooit op echte grond). In de industriële veeteelt krijgen dieren dus ook vaak B12 supplementen toegediend.

Om voldoende B12 te hebben hoef je geen vlees te eten. Minder steriele grond-groentjes eten en/of rechtstreeks supplementen nemen zijn meer dan voldoende!

Het lijkt me meer ethisch om deze supplementen zelf op te eten, dan om die eerst te geven aan dieren en dan die dieren op te eten (Photo by Kayla Maurais on Unsplash)

Vlees eten is ethisch wanneer…

Op het einde van de enquête was ik vooral benieuwd naar specifieke situaties waarin vlees eten voor de respondenten ethisch was.

Hierop kreeg ik vele verschillende en gemengde antwoorden. Vijf die-hard veganisten vinden dat je nooit of te nimmer een dier mag eten. En twee hedonisten vinden dat de hoogste ethiek hun eigen smaakpapillen zijn (“het is ethisch om vlees te eten omdat het lekker is”).

We zijn echter op zoek naar datgene wat de grootste groep mensen op dit moment belangrijk vinden. Wat zijn de ethische inzichten waarop we kunnen bouwen om maatschappelijke veranderingen door te voeren? En voor deze enquête zijn er duidelijk twee winnende situaties waarin vlees eten als ethisch wordt beschouwd.

Als het vlees Bio is of via Ecosystemen wordt gekweekt, én/of, als het proces diervriendelijk is.

Herten in het bos, goed voor het dier en goed voor de natuur. Misschien dat de voedsel-output per hectare wel nog hoger kan via agro-ecologische technieken (Photo by Andreas P. on Unsplash)

Een overzicht van de inzendingen van de respondenten vind je hieronder. Uiteraard kwamen in de antwoorden vaak combinaties terug. Zo was de combinatie “zelf gekweekt” en “aan ouderdom sterven” een populaire combo. Evenals dat diervriendelijk en ecosysteem/bio vaak samen voorkwamen.

54 van de 61 respondenten gaven volgende antwoorden op de vraag om één of meerdere situaties te beschrijven wanneer vlees eten ethisch is:

(23) Als de dieren in een ecosysteem opgroeien of bio gekweekt worden
(20) Als de dieren diervriendelijk behandeld worden
(11) Als je de dieren zelf kweekt
(9) Als de dieren aan ouderdom sterven
(8) Uit noodzaak voor de gezondheid (als er niets anders voorhanden is)
(5) Nooit
(4) Roadkill
(4) Wilde dieren
(2) Wanneer het lekker is
(2) Als het kweekvlees is (laboratorium-vlees, zie eg4)
(1) Wanneer mensenvlees eten ook ethisch is
(1) Als het lokaal gekweekt is

Wat leren we hieruit?

Deze resultaten zijn weliswaar geen weerspiegeling van de ganse maatschappij, toch kunnen we er heel veel uit leren. Mensen die de tijd nemen om na te denken over ethiek, zijn immers vaak voorlopers van de richting die een cultuur uitgaat.

Het feit dat zo goed als alle respondenten die vlees eten, respect voor dieren belangrijk vinden, is de conclusie die mij het meest interesseert. Iedereen lijkt zich ook heel bewust van de ecologische impact van vlees.

Er is dus respect voor dier en natuur.

Dan dringen zich de volgende vragen op: Hoe zien de resultaten er uit voor een bredere groep in deze maatschappij? Wijkt de ethiek daar af of blijft die min of meer dezelfde? Hoe kunnen we onze maatschappij meer structureren zodat dit “normaal” kan worden? Hoe kunnen we de industrie helpen omvormen? Hoe kunnen we die omvorming dan kwantificeren en meevolgen als consument? Hoe kunnen we deze toejuichen of zelfs incentiveren? En kunnen we als consument meer bijdragen dan enkel consumeren?

Extra Gedachtes (EG’s) van respondenten en mezelf

Eg1: Respondent 1 — Deze vragen blijven me doen nadenken over mijn hypocrisie. Goed bezig.

Haha, Dankuwel! Was het niet Mahatma Gandhi die zei: “Happiness is when what you think, what you say, and what you do are in harmony”. Met andere woorden, ik ben blij dat ik je help inconsistenties te detecteren.

Eg2: Respondent 2 — Interessante discussie: wanneer doe je genoeg? Die kan worden doorgetrokken naar andere thema’s: wil je een pc/gsm met coltan uit Congo, op welk moment is welke manier van verplaatsen voldoende, welke kledij is aanvaardbaar, is wonen op het platteland of in een verkaveling aanvaardbaar,… Hoe mensen keuzes bepalen en hoe moeilijk ze het zichzelf willen maken in vergelijking met wat de rest van de bevolking doet…

Zin om bij het team te komen van “ik vraag dus ik ben?” :-D

Eg3: In elk dieet moet je er op letten dat je voldoende voedingsstoffen binnen hebt, ook als je vlees eet. Voor mensen die een plantaardig of vegetarisch dieet hebben moeten vooral opletten dat ze voldoende B12 en omega 3 tot zich nemen, én dat de diversiteit aan proteïnen die ze binnen krijgen groot genoeg is.

Eg4: Kweekvlees of laboratoriumvlees lijkt zeer veel potentieel te hebben voor de toekomst. Ik heb daar zelf nog geen uitgesproken mening over omdat ik me nog niet in het onderwerp heb verdiept. Enkele jaren geleden zag ik hierover wel een presentatie op de Thought For Food-conferentie. De presentator stelde voor om ijsjes te maken met rauw vlees…Mijn maag keerde bij de gedachte en het duurde 2 uur voor die op z’n effen kwam. Mijn emotionele band met kweekvlees is dus niet bijzonder goed.

Eg5: Vind je dit interessant en wil je dat ik meer en betere vragen stel? Wil je dat we samen een groter publiek bereiken voor onze antwoorden? Dan kan je me vanaf nu steunen via Patreon. Ga naar mijn Patreon-pagina en word een mecenas aka patron. Infinite gratefulness!

Eg6: En een special shout out voor mijn allereerste mecenas ooit: Alex Hanssens van praktijk Hanssens in Gent. Als je ooit wil onder handen genomen worden volgens de Oosterse geneeswijzen, ga dan zeker langs bij hem! Alleen al van zijn rustige stem genees je!